Сӗнтӗрвӑрри районӗ, — Чӑваш Енӗн ҫурҫӗр енче вырнаҫнӑ район. 1927 ҫулхи авӑнӑн 5-мӗшӗнче йӗркеленӗ. Ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ чикки Атӑл юханшывӗ тӑрӑх иртет. Хӗвеланӑҫ енче Шупашкарпа Ҫӗрпӳ районӗсемпе, кӑнтӑр енче Куславкка районӗпе юнашар вырнаҫнӑ. Хӗвеланӑҫпа хӗвелтухӑҫ енелле 27 ҫухрӑма, ҫурҫӗртен кӑнтӑралла 36 ҫухрӑма сарӑлнӑ. Лаптӑкӗ 686,1 км2 танлашать. Район тӗпӗ Шупашкартан 36 ҫухрӑмра ларакан Сӗнтӗрвӑрринче вырнаҫнӑ.

Тавралӑх

Сӗнтӗрвӑрри районӗн тӑрӑхӗ сӑртлӑ ҫырмаллӑ. Кунти ҫырмасем уйрӑмах тарӑн — 35-50 метр тарӑнӑшне ҫитеҫҫӗ. Вӗсен тӑршшӗ вара 4 ҫухрӑма та ҫитме пултарать.
Пысӑк юханшывсем: Атӑл, Ҫавал, Енӗш. Атӑлпа Ҫавал (25 ҫухрӑм) кимӗпе ишме юрӑхлӑ.
Ҫӗр айӗнчи пурлӑх районта ҫуккипе пӗрех, ҫапах та кунта нефть тупма пулать тесе шутлаҫҫӗ. Ытти пурлӑхсенчен торф кӑлараҫҫӗ, ӑна ҫӗр пахалӑхне ӳстерме усӑ кураҫҫӗ. Кирпӗч валли тӑм кӑлараҫҫӗ — ӑна Сӗнтӗрвӑрринчи строительство материалӗсен завочӗ усӑ курать.
Хӗл вӑрӑм, ҫу уйӑхӗсем ӑшӑ. Кӑрлач уйӑхӗнчи вӑтам температура — −13 °C, утӑ уйӑхӗнче — 18,6 °C. Чи сивӗ ҫӑнталӑкра -44 °C пулнӑ, чи ӑшӑ вӑхӑтра — 38 °C. Ҫулталӑк тӑршшӗпе 513 мм юр-ҫумӑр ҫӑвать.
Вӑрмансемпе пуян, уйрӑмах вӗсем районӑн ҫурҫӗрпе вӑтам пайӗнче анлӑ сарӑлса лараҫҫӗ. Ҫулҫӑллӑ (унта ытларах юман ӳсет) вӑрмансем — 39%, лӑсӑллисем (хыр ытларах, ҫавӑн пекех лиственница тӗл пулать) — 34% йышӑнаҫҫӗ. Районти ытти 27% пайӗ — сайраҫулҫӑллӑ вӑрмансем, унта ҫӑка, хурӑн, ӑвӑс тата ытти ҫавӑн йышши йывӑҫ ӳсет.

Сӑнсем

Мӗшӗл патӗнчи вӑрман	Ҫӗньял Пукаш патӗнчи юханшыв	Енӗш шывӗ

Халӑх йышӗ

1999 ҫул пуҫламӑшӗнче районта пурӗ 28,2 пин ҫын пурӑннӑ. Вӗсенчен 11,1 пин (39%) — хулара, 17,1 пин(61%) — ялта. Хула ҫыннисем Сӗнтӗрвӑрринче пурӑнаҫҫӗ, ял ҫыннисем — районти 78 ялта. Ялсенче вӑтамран 243 ҫын пурӑнать.

Халӑхӑн ытларах пайӗ — чӑвашсем. Вӗсем 79,4% йышӑнаҫҫӗ.

Ҫул-йӗр

Районта юханшывпа автомобиль транспорчӗ аталаннӑ. Асфальт сарнӑ ҫулсен тӑршшӗ 129 ҫухрӑм, юханшыв тӑрӑх иртекен ҫулсен — 45 ҫухрӑм.

Атӑл хӗрринче Сӗнтӗрвӑрри пристанӗ вырнаҫнӑ. Ун урлӑ ҫурт-йӗр хӑпартмалли материалсем тата ытти тавар туртараҫҫӗ. Хула ҫыранӗ хӗрринче ятарлӑ сооруженисем ҫук, юханшывпа килекен тавара ҫыран хӗрринче пушатаҫҫӗ.

Автоҫул тӑрӑх пӗтӗм тавар калӑпӑшӗн 47%, ҫынсене турттарассин пӗтӗмӗшле калӑпӑшӗн 87% иртет.

Паллӑ ҫынсем

• Александров Николай Александрович, — паллӑ вӗрентекен тата музыкант.
• Васильев Константин Михайлович, — живописец, архитектор, театр ӳнерҫи.
• Вдовина Ираида Григорьевна, — чӑваш халӑх юррисене пухаканӗ, юрӑҫ.
• Вдовичева Евгения Аркадьевна, — живописец.
• Григорьева Ольга Виссарионовна, — спортсмен.
• Ефремов Георгий Осипович, — ҫыравҫӑ.
• Зайцев Юрий Антонович, — живописец.
• Золотницкий Николай Иванович, — чӑваш чӗлхи тӗпчевҫи, энтограф.
• Иванов Пётр Иванович, — актёр.
• Исаев Геннадий Ильич, — живописец.
• Канаш Альберт Георгиевич, — сӑвӑҫӑ, публицист.
• Константинов Геннадий Николаевич, — йывӑҫ тӑрӑх касса кӑларакан.
• Мадеева Галина Тимофеевна, — актриса.
• Мартьянова Любовь Васильевна, — сӑвӑҫӑ, прозаик.
• Николаев Андриян Григорьевич, — космонавт.
• Николаев Яков Николаевич, — чӑваш Паттӑрӗ.
• Николаева Елена Николаевна, — спортсмен.
• Овчинников Николай Васильевич, — живописец, график.
• Осипов Фёдор Прокофьевич, — живописец.
• Родионов Виктор Иосифович, — актёр.
• Рыбкин Анатолий Петрович, — живописец.
• Салампек Иван Яковлевич, — прозаик, драматург.
• Сироткин Михаил Яковлевич, — литературовед, критик, фольклор пухаканӗ.
• Тихонова-Стасенко Мария Матвеевна, — актриса.
• Усли Василий Михайлович, — сӑвӑҫӑ, куҫӑруҫӑ.
• Фёдоров Михаил Фёдорович, — сӑвӑҫӑ, этнограф.
• Фёдоров Николай Васильевич, — пӗрремӗш чӑваш президенчӗ.
• Филлипов Орест Иванович, — живописец, график.
• Хирпӳ Григорий Яковлевич, — кӗвӗҫӗ.
• Шанар Геннадий Яковлевич, — критик, литературовед.

Каҫӑсем

Районӑн официаллӑ сайчӗ
Район сӑнӗсем

Ҫавӑн пекех пӑхӑр

Сӗнтӗрвӑрри районӗн ялӗсем алфавит тӑрӑх
Район хыпарӗсем